Wat is een shrutibox en hoe wordt hij bespeeld?

De shrutibox (ook wel sruti box, surpeti of swar pethi genoemd) is een perfecte begeleiding voor modale muziek, improvisatie, zang, boventoonzang, muziektherapie en eigenlijk alle soorten muziek. Het geeft een vol, ondersteunend drone-geluid en is stevig, mobiel en uiterst gemakkelijk te hanteren. Om te beginnen moet je eerst de balg aan beide zijden ontgrendelen. Vervolgens open je de hendels voor de noten die je wilt laten klinken. Tot slot beweeg je voorzichtig de open balg aan één kant – en daar ontvouwt zich je drone! Je tweede hand is niet nodig om te spelen – die blijft de hele tijd vrij om eventueel wat kleine percussie te spelen (ratels, etc … ).
 

Wie kan een Shrutibox gebruiken?

De shrutibox hoeft niet gestemd te worden en vraagt ook geen ingewikkelde speeltechniek. Het instrument is zeer eenvoudig en dus uiterst geschikt voor muzikale leken, voor mensen die denken dat ze nooit een muziekinstrument gaan kunnen bespelen. Uiteraard is de shrutibox ook geschikt ook voor al-dan-niet professionele muzikanten, leerkrachten, therapeuten, etc … . De shruti produceert op een eenvoudige manier een aangenaam, ondersteunend, natuurlijk, akoestisch klanktapijt en maakt het mogelijk om je volledig te concentreren op het zingen terwijl je speelt.
 

Constructie

De shrutibox, ook wel surpeti genoemd, produceert een krachtig, dragend drone-geluid en is uiterst eenvoudig te bespelen. Het is ideaal voor het begeleiden van alle soorten muziek, zang, improvisatie of boventoonzang, gitaar, handpan, allerhande blaasinstrumenten, etc. Het geluid en de toonproductie zijn vergelijkbaar met die van een harmonium of accordeon: metalen rieten in het instrument worden in trilling gebracht door samengedrukte lucht die erlangs stroomt. De luchtbeweging wordt geregeld door twee blaasbalgen, aan beide zijden van het instrument. Aan één kant zitten 13 hendeltjes. Als je die opent, stroomt de lucht van binnenuit naar buiten en produceert het riet onder de betreffende hendel een klank. De standaard shrutibox beslaat een volledig octaaf van 13 chromatische halve noten. Op die manier kun je vrij een tonica (grondtoon) kiezen die het beste bij je specifieke wensen past. Voor een bijzonder rijk en vol geluid is het aan te raden om een kwint of een lagere kwart aan de tonica toe te voegen. Elke andere combinatie is natuurlijk ook mogelijk.
Er bestaan ook shrutiboxen met twee of drie octaven.
 

De voordelen ten opzichte van het harmonium

• klein en dus veel lichter
• de drone noten zijn vast en daardoor minder onderhevig aan fouten, vooral bij de beginnende shrutispeler
• goedkoper
• gemakkelijk mee te nemen
• gemakkelijk bij te stemmen indien nodig

 

Hoe te bespelen

De shrutibox kan zittend, staand of zelfs lopend met één hand worden bespeeld. Eerst moet je zowel aan de voor- als aan de achterzijde de hendels openen om het hele instrument te ontgrendelen. Dan open je de hendels voor de gewenste noten – deze kant (de voorkant) moet naar je toe wijzen. Leg nu je hand bovenop het instrument en trek de achterkant (de blaasbalg) naar je toe. Het volume kan worden aangepast door het tempo en de druk op de balg te variëren. Als je de druk van je vingers vermindert of zelfs je hand opent, zal de balg zich automatisch openvouwen en kun je opnieuw trekken om een continu geluid te krijgen.
 

Tips

Zorg er ook voor dat de shrutibox op een stabiele, vlakke ondergrond of een stabiele steun staat, om te voorkomen dat hij kantelt of valt. Je kan hem eventueel ook op de schoot nemen. Als alternatief kan de shrutibox ook aan het handvat gedragen worden zodat hij vrij kan bewegen tijdens het spelen. Het volume en de continuïteit van het geluid hangen af van de snelheid en de druk waarmee je de blaasbalg beweegt. Hier krijg je in een mum van tijd het juiste gevoel voor. Een bijzonder ronde en mooie drone wordt gecreëerd door de kwint of de kwart boven de gekozen grondtoon – ook wel “tonica” genoemd – toe te voegen (bvb C & F of C & G). Andere notencombinaties zijn ook mogelijk, afhankelijk van je individuele voorkeur. Maar let op: Hoe meer noten er ‘open’ staan, des te meer lucht er verbruikt wordt en des te harder er moet gepompt worden om een gelijkmatig geluid te behouden! De grotere shruti boxen hebben een uitstekende lange sustain, die ik aanraad als het binnen je budget valt en als het gewicht je niet stoort. De kleinere, lichtere shruti-boxen zijn misschien handiger voor percussief spelen of voor op reis en zijn gemakkelijker te dragen of vast te houden.
 

Geschiedenis

De shrutibox is ontstaan vanuit het Europese harmonium dat in de 19e eeuw door missionarissen naar India werd gebracht. Het wordt ook wel surpeti genoemd en wordt traditioneel vooral gebruikt voor vocale begeleiding van traditionele of sacrale muziek. Het ontbreken van een klavier maakt van het instrument een erg eenvoudig  drone-instrument. Drones zijn continu klinkende monofone of polyfone klanken (één of meerdere noten), waarvan de ononderbroken aanwezigheid een open klankruimte. Deze ruimte kan worden opgevuld door melodieën of andere muzikale structuren. Het idee van de drone is een essentieel onderdeel van de Indiase muziek. Drones zijn echter ook bekend in westerse muziek, vooral in de meer traditionele vormen. Sommige westerse instrumenten zoals de doedelzak of de draailier hebben zelfs ingebouwde drones.

Tuning

Af en toe hebben we shrutiboxes voorradig die niet in de gebruikelijke C (do) zijn gestemd, maar wel in de extra lage stemming G (sol), waardoor het instrument lekker diep en dus nog warmer gaat klinken. Informeer op voorhand naar de beschikbaarheid indien u zo’n instrument wenst aan te kopen!

De shruti boxen die we uit India ontvangen zijn meestal rond de A=440 à 442 Hz gestemd. Op aanvraag en mits een kleine meerprijs kunnen wij uw instrument nu voor u herstemmen naar A=432 Hz. Ook de meeste shruti boxen die niet bij ons zijn aangekocht, kunnen door ons indien gewenst herstemd worden.

Opbergen

Een belangrijk punt is bescherming tegen vocht: De shrutibox moet altijd uit de buurt van water en hoge luchtvochtigheid worden gehouden, omdat vocht het hout en/of de blaasbalg kan vervormen of scheuren. Bewaar de shrutibox daarom op een droge plaats en vermijd sterke temperatuurschommelingen.

Onderhoud

Veeg het oppervlak van de shrutibox regelmatig af met een zachte, droge doek om stof en vuil te verwijderen. Dit helpt om het hout in goede conditie te houden en voorkomt dat er vuil in het mechanisme komt.

Een irritant zoemend, ratelend of rinkelend geluid kan bij specifieke noten spontaan ontstaan bij alle shrutiboxen en op ieder moment. Dergelijke geluiden duiden meestal op een kleine verplaatsing van het metalen riet dat de betreffende toon produceert. Door de verplaatsing raakt het riet zijn metalen frame tijdens het trillen. Dit fenomeen is algemeen bekend, verdwijnt vaak vanzelf na een tijdje spelen en kan eenvoudig worden verholpen. Je hoeft je geen zorgen te maken!

De verplaatsing wordt meestal veroorzaakt door een lichte schok (bijvoorbeeld tijdens het verplaatsen van het instrument) of een temperatuursverandering (metaal zet uit bij hitte en krimpt bij kou). In sommige zeldzame gevallen kan een klein deeltje hout, metaal of vuil vast zijn komen te zitten in de uiterst dunne spleet tussen riet en frame.

Voor shrutiboxen die werden aangekocht in onze Merlyn winkel geven we levenslange garantie op ‘buzzing’ noten. Shrutiboxen die niet in onze winkel gekocht zijn kunnen ook hersteld worden, maar niet onder garantie. Als je wilt dat wij je shrutibox voor je herstellen, kan je je instrument brengen of opsturen (veilig verpakt met voldoende vulling!) naar onze winkel in Erpe-Mere.

Maar als je een beetje handig bent, kan je het probleem zelf verhelpen. In de video hieronder wordt getoond hoe je dit kan doen …